Havbruksnæringa, leverandørindustrien og mange innbyggarar langs kysten ventar i desse dagar i spenning på regjeringa sine forslag til nytt skatteregime for oppdrettsbedriftene. Saka skal vedtakast på Stortinget denne våren og vil ha stor betyding for utviklinga og sysselsettinga i denne viktige næringa.
Havbruksnæringa har siste åra blitt framstilt som «rikingar» og forbrukarar av fellesgode i fjordane og langs kysten. Faktum er at dei er gründerar, dyktige bedriftseigarar og samfunnsengasjerte innbyggarar som siste 50–60 åra har utvikla ei av dei viktigaste næringane i landet. I tillegg produserer dei mat som vi treng og store verdiar som er med på å finansiere velferdsstaten.
Det er mykje merkeleg med forslaget til «lakseskatt» som statsminister Støre og finansminister Slagsvold Vedum la fram i september:
Oppdrettsselskap må betale tung skatt uavhengig av resultat. Eit selskap som produserer 6.000 tonn sløgd laks/aure må årleg betale 6,72 mill. kroner i skatt sjølv med underskot på drifta. I tillegg kjem avgifter som oppdrettarane frå før er pålagde å betale uavhengig av resultat. Det står i grell kontrast til utsegner frå regjeringa om at oppdrettsselskapa ikkje skal betale skatt av eit overskot dei ikkje har.
50 prosent auke i produksjonsavgifta (arealavgifta), fjerning av frådragsretten for denne og innføring av ny naturressursskatt like stor som produksjonsavgifta. Dei små blir sterkt råka av dette forslaget.
Skatteforslaget inneber at inntekt frå sal av fisken skal fastsetjast ut frå børsprisar, uavhengig av kva for pris oppdrettarane faktisk får.
Argumentasjonen for innføring av grunnrenteskatt i oppdrett er basert på at næringa har hatt avkasting ut over eit normalavkastingskrav på 4 prosent. Kapitalavkastinga i alle «marknadsretta fastlandsnæringar» var alle år i perioden 2003 til 2018 over 10 prosent. Risikoen i matfiskproduksjon er vesentleg høgare enn i dei fleste andre næringane. Kvifor blir det då argumentert med at avkasting ut over 4 prosent gir grunnlag for ekstra skatt frå lakseoppdrett?
Finansdepartementet argumenterer med at grunnrenteskatten innført som ein kontantstraumskatt verkar nøytralt på kapitalbruken i bedriftene. Forslaget inneheld mange brot på resonnementet og symmetrien:
Staten kjem ikkje inn med pengane sine i investeringsaugneblinken. Dette er forståeleg nok, men det er eitt av mange punkt som tar bort symmetrien.
Staten kjem ikkje ein gong inn med pengane sine ved skatteoppgjeret året etter dersom investeringa gir negativ grunnrenteinntekt.
Det blir ikkje gitt frådragsrett for finanskostnader ved utrekning av grunnrenteinntekt, korkje for finansiering av investeringar eller biomasse.
Staten gir ikkje frådragsrett for kjøp av konsesjon og heller ikkje avskrivingar på denne, korkje tidlegare kjøpt eller ny. Konsesjonskjøp er normalt ein stor kapitalbindingspost.
Departementet legg opp til at det heller ikkje blir gitt frådragsrett for marknadsavgifta på 0,3 prosent av salsverdien av laks som oppdrettarane betaler, trass i at denne avgifta bidrar til å løfte salsprisen på laks som staten skal ha sin del av.
Staten vil ha altså ha sin del av inntektene frå sal av laks/aure, men tar ikkje sin del av alle kostnadene. Symmetrien er øydelagt. Det same gjeld resonnementet til departementet.
Her er nokre andre alvorlege svakheiter med forslaget frå regjeringa.
Selskap med tidsavgrensa løyve på særlege vilkår (utviklings-, stamfisk- eller FOU-konsesjon) får auka skatt med forslaget, noko som også er underkommunisert av departementet.
Skatteauken er innført utan vurdering av konsekvensane for dei som blir ramma, stikk i strid med Utredningsinstruksen av 19.02.2016.
Det nye skatteregimet vart innført 01.01.23, dvs. før høyringsfristen var ute (04.01.23).
Stortinget og fleire regjeringar har gjenteke kor viktig havbruksnæringa er for verdiskaping og næringsutvikling på kysten og nasjonalt. Havbruksnæringa fortener respekt for arbeidet dei gjer og ikkje slik det har vore siste åra med meiningslause og øydeleggande skatteforslag og mistenkeleggjering i media og av populistiske politikarar.
Ingen kan meine at ein skal betale skatt av inntekter ein ikkje har og det må regjeringa og politikarane på Stortinget ta innover seg når saka skal handsamast denne våren.
Vi meiner skattlegging av oppdrettsselskapa bør vere overskotsbasert, slik som i andre næringar, og at skatten må ned på eit fornuftig nivå. Skatteforslaget råkar alle oppdrettsselskapa og set utviklinga av heile næringa i spel.